Zanim przejdziemy do artykułu, chciałam Ci przekazać, że w moim sklepie internetowym jest dostępne kompleksowe szkolenie z certyfikacji spawacza, gdzie kompleksowo omawiam z przykładami normę EN ISO 9606-1.
Szczegóły znajdziesz tu.
Norma
Synonimem normy EN ISO 9606-1:2017 jest słowo “wyjątek”, bo wyjątków w niej nie brakuje. Jeśli chcesz certyfikować spawacza na materiale jakim jest stal, koniecznie skorzystaj z normy EN ISO 9606-1! Dla innych materiałów są osobne normy i operatorzy również zostali obdarzeni osobnymi wymaganiami.
Uprawnienia spawacza, jest to jeden z najczęściej wydawanych dokumentów. Konkurować on może jedynie z WPS-ami. Dlatego zanim zaczniesz certyfikację spawacza, warto poświecić chwilę czasu na dobranie odpowiednich zakresów, aby były zgodne z profilem produkcji w Twojej firmie, a nie tylko posiadały jak najszersze zakresy – bo lepiej mieć niż nie mieć (nie zawsze) 😉
Ja te wszystkie uprawnienia to robię na FM3, grubość materiału biorę 12 mm, no bo najszerszy zakres, a jak pozycja to tylko w “haelce” no i bez podkładki gazowej, wiadomo 🙂
Kto się z tym spotkał?*
*A w zasadzie, powinnam zapytać, kto się z takim podejściem nie spotkał 😉
Zmienne zasadnicze wpływające na zakres uprawnień spawaczy
W nawiasie kwadratowym masz odwołanie do konkretnego punktu normy EN ISO 9606-1:2017
- Proces spawania (metoda spawania), w tym sposób przenoszenia metalu w łuku, włączenia wyłączenia dla konkretnych metod [5.2]
- Typ wyrobu [5.3]: blacha, czy rura
- Typ spoiny [5.4]: BW, czy FW, a może BW + FW?
- Grupy materiałowe [5.5]: FM, ale niekiedy grupy materiałów podstwowych
- Grubości spoiny, stopiwa (BW) [Tablica 6]
- Grubości materiałów (FW) [Tablica 8]
- Średnice rur [Tablica 7]
- Pozycje spawania [5.8]
- Szczegóły dotyczące spawania [5.9]
W ramach tego postu przeanalizujmy najważniejszą zmienną, czyli zakresy grubości spoiny i materiału i średnice rur. Pełne opracowanie dotyczące zakresów znajdziesz w szkoleniu z certyfikacji spawacza.
Grubość materiału [5.7, Tablica 6 i 8]
Grubość materiału jest to zaraz po numerze procesu i grupie FM najważniejsza zmienna. To od niego zależy, czy spawacz może w ogóle spawać dane złącza.
Zakres kwalifikacji grubości jest dla spoin pachwinowych i spoin czołowych dobierany jest na innych zasadach.
- Zakres dla spoin pachwinowych FW: na podstawie grubości materiału podstawowego, czyli oznaczenia “t”,
- Zakres dla spoin czołowych BW: na podstawie grubości stopiwa, czyli grubości spoiny “s”.
Spoiny pachwinowe – FW
| Grubość materiału podstawowego złącza próbnego [mm] | Zakres kwalifikacji [mm] |
| t < 3 | t -2t* lub t – 3* w zależności która wartość jest większa |
| t ≥ 3 | t ≥ 3 |
Przykłady:
| Złącze próbne t [mm] | Zakres kwalifikacji t [mm] |
| 1 | 1 – 3 |
| 2 | 2 – 4 |
| 3 | ≥ 3 |
| 6 | ≥ 3 |
| 12 | ≥ 3 |
| 15 | ≥ 3 |
Jak możesz zauważyć najszerszy zakres (do nieskończoności) otrzymujesz kwalifikując spoiny pachwinowe na materiale o grubości powyżej 3 mm.
Spoiny czołowe – BW
| Grubość stopiwa złącza próbnego [mm] | Zakres kwalifikacji [mm] |
| s < 3 | s -2s* lub s – 3* *w zależności, która wartość większa |
| 3 ≤ s < 12 | 3 – 2s |
| s ≥ 12 | s ≥ 3 |
Przykłady:
| Złącze próbne s [mm] | Zakres kwalifikacji s [mm] |
| 1 | 1 – 3 |
| 2 | 2 – 4 |
| 3 | 3 – 6 |
| 6 | 3 – 12 |
| 12 | ≥ 3 |
| 15 | ≥ 3 |
W przypadku spoin czołowych, wartościami granicznymi jest 3 i 12 [mm], gdzie po przekroczeniu magicznych 12 mm, spawacz otrzymuje najszerszy zakres kwalifikacji powyżej 3 mm do nieskońćzoności.
Spawanie materiałów o różnych grubościach
Oczywiście w większości przypadków dla spoin czołowych grubość stopiwa i grubość materiału będzie się pokrywała, wtedy przyjmujemy tę samą wartość, natomiast schody zaczynają się, gdy występuje połączenie odgałęzień rurowych, w którym mamy różne grubości obu materiałów, wtedy zakres kwalifikacji określany jest za pomocą grubości stopiwa. W przypadku połączenia nastawnego zakres będzie dobierany z rury odgałęzionej nr 1 (rysunek poniżej), ponieważ spoina obejmuje grubość tego materiału.
W przypadku połączeń wpuszczanych spoina obejmuje grubość materiału bazowego, dlatego zakres kwalifikacji dobierany jest na podstawie materiału nr 2 (rysunek poniżej).
Nagrałam na ten temat osobny film na YouTube:
Spawanie 2 metodami (procesami) w ramach jednego uprawnienia
Kolejnym niuansem jest spawanie jednego złącza próbnego dwoma procesami spawalniczymi.
Przykład: wspomniane wcześniej połączenie metody 141 i 135. Jeśli materiał podstawowy ma grubość t: 12 mm, a grubość stopiwa dla metody 141 wynosi s141: 2 mm, a dla metody 135 grubość stopiwa s135: 10 mm, spawacz otrzymuje osobne zakresy na każdy proces i jego grubość stopiwa, a nie grubość materiału. Grubość materiału nie jest zmienną zasadniczą.
| Złącze próbne | Zakres kwalifikacji | ||
| 141 | 135 | 141 | 135 |
| s: 2mm | s: 10 mm | s: 2 – 4 mm | s: 3 – 20 mm |
Średnica rury [5.7, Tablica 7]
Dla średnic najważniejszymi zagadnieniami są:
- uwzględniamy średnicę zewnętrzną D
- wartością graniczną jest średnica 25 mm
| Średnica zewnętrzna złącza próbnego D [mm] | Zakres kwalifikacji D [mm] |
| D ≤ 25 | D – 2D |
| D > 25 | ≥ 0,5D* *ale minimum 25 mm |
Przykłady:
| Złącze próbne D [mm] | Zakres kwalifikacji D [mm] |
| 18 | 18 – 36 |
| 26,9 | ≥ 25 |
| 33,4 | ≥ 25 |
| 88,9 | ≥ 44,45 |
| 168,3 | ≥ 84,15 |
Zatem jak widzisz, jeśli przekroczysz wartość D 25 mm, najlepiej wykorzystywać materiały o najmniejszych średnicach.
Oczywiście jeśli mamy do czynienia z rurami o małej średnicy np. D: 26,9 mm, to nie możemy oczekiwać, iż materiał będzie miał grubość 12 mm, ponieważ otwór w wałku (bo rurą ciężko byłoby to nazwać) miałby średnicę 2,9 mm (26-2*12=2,9 [mm]) !! Teraz będę musiała przekazać brutalną prawdę… 🤷♀️ Moi drodzy nie da się zjeść ciastka i mieć ciastka, czasem trzeba wyrobić spawaczowi więcej niż 1 uprawnienie 😉
Typ wyrobu – blacha, czy rura? [5.3]
Tak jak wspominałam na początku artykułu – zakresy zakresami, ale mamy też wyłączenia. Będąc przy średnicach rur, musimy nawiązać mimo wszystko do punktu 5.3 mówiącego nam o typach wyrobu.
Przeanalizujmy problem:
Spawanie rur jest trudniejsze, więc na pewno spawając rurę, spawacz otrzyma zakres na spawanie blach.
No niekoniecznie 😉 To zależy jakiej średnicy była rura, bo jeśli rura miała średnicę D ≤ 25 mm, to zakres kwalifikacji otrzymujesz tylko na rury ❗️ W przypadku, kiedy średnica D > 25 mm zakres obejmuje rury oraz blachy.
| Złącze próbne | Zakres kwalifikacji |
| Blacha | Blachy + rury (D ≥ 75 mm/ D ≥ 500 mm) |
| Rura D ≤ 25 mm | Rury |
| Rura D > 25 mm | Rury + blachy |
Blachy (P):
Spawając blachy, również otrzymasz kwalifikację na spawanie rur:
- o średnicy D ≥ 75 mm z obracaniem (PA, PB, PC, PD) – czyli spawanych na obrotniku, rolkach.
- o średnicy D ≥ 500 mm rury utwierdzone – taka średnica obejmuje często zbiorniki.
Bibliografia
EN ISO 9606-1 PN-EN ISO 9606-1:2017 – Egzamin kwalifikacyjny spawaczy — Spawanie — Część 1: Stale
Pingback: #28 Podsumowanie 1 roku na blogu - blaski i cienie - PRZEPISY SPAWALNICZE
Dzien dobry!
Czy sadzi Pani, ze posiadajac uprawnienia BW dla grubosci >=3 duzym wykroczeniem bedzie zastosowanie ich do rury o sciance grubosci 2,9? Roznica jest bardzo kosmetyczna, a w norme mowa o braku koniecznosci bardzo dokladnego pomiaru grubosci probki, poza tym dzieki tolerancja realna grubosc scianki rury bedzie pewnie wynosi 2,9x.
Drugi kontrowersyjny temat: czy mozna laczyc dwie probki(nie chodzi o dodatkowe zlacze pachwinowe) w jeden WQTR?
np. 141 T BW/FW FM3 S s1.5/12.7 D15/60.3 H-L045 ss nb dajacym zakres grubosi >=1,5 i srednice >=15
Mam wiele wystawionych w ten sposob WQTR przez roznych inspektorow.
Czy mozna traktowac dwie identyczne jak powyzej probki wystawione jako dwa osobne certyfikaty jako poszerzony przedzial zgodny z powyzszym?
Przepraszam za brak polskich znakow i serdecznie pozdrawiam 🙂
1. Sugeruję, żeby zapytać klienta o odstępstwo, żeby wyraził zgodę na wykorzystanie takich uprawnień, bo z technologicznego podejścia 0,1 mm grubości nie wprowadzi dużych zmian. Generalnie dobrze by było mieć uprawnienia na ten zakres, żeby “nikt się nie czepiał” – tym bardziej, że certyfikacja spawacza nie jest drogim procesem (a przynajmniej dla 1 spawacza 😉 )
2. Można uprawnienia spawaczy łączyć w 2 zmienne też jeśli chodzi o grubości materiałów, ale można też stosować osobne uprawnienia 😉
Ja się raczej staram, żeby była zachowana spójność, czyli np. różna grubość, ale średnica, pozycja i reszta zmiennych ta sama. Także nie zawsze się da zrobić duży zakres, ze względu na ograniczenia wymiarowe rur. Osobiście raczej bym nie łączyła 1,5×15 z 12,5×60,3. Natomiast z doświadczenia wiem, że dużo zależy od Inspektora, który uznaje te uprawnienia.
Najczęściej firmy stosują jednak osobne uprawnienia na 1 zakres i osobne na 2 zakres, bo nie każdy klient rozumie ten mix 😉
Pozdrawiam, Paulina!
Jeżeli chodzi o uprawnienia FM4 i kwalifikację dla FM1, FM2, FM3, FM4 bardzo często jest tak, że złącze próbne wykonywane jest na podkładce gazowej (stal P91) i większość spawaczy myśli że może spawać już wszystkie stale węglowe bez problemu, aczkolwiek większość z nich można spawać bez podkładki na co nie mają uprawnienia i nagle zdziwienie jak to ? 🙂
Super merytoryczny artykuł,
Pozdrawiam
Skąd ja to znam 😉
Albo firmy, które tylko chcą mieć szeroki zakres (bo lepiej mieć niż nie mieć), a nie wiedzą, że to “dość” wymagające materiały do spawania z wykorzystaniem PWHT – to nie mogą tego zrozumieć 🤷♀️
Witam,
Mam pytanie odnośnie uprawnień spawaczy. Egzamin spawacza był wykonywany na materiale L360NB, materiał dodatkowy FM1. W kwalifikacjach nie ma nic napisane odnośnie materiału podstawowego, sugerując się wpisem powyżej jak mniemam spawacz może teraz spawać wszystkie stale z grupy materiałowej od 1 do 3? I teraz kolejne pytanie, czy może spawać stal L415MB z grupy 2.1 czy to się rządzi swoimi prawami? Jak jest też z WPQR-em, jeżeli mam WPQR na P420QH to automatycznie uprawnia mnie do spawania materiałów z grupy od 1 do 3? Z góry dziękuję za odpowiedź.
W przypadku egzaminu spawacza – materiał nie jest zmienną zasadniczą, zakres kwalifikacji obejmuje grupę materiału dodatkowego FM (poza metodami spawania bez użycia spoiwa np. 142, wtedy kwalifikacja jest na grupę materiałową). Także teoretycznie przy kwalifikacji na grupę FM1 spawacz może spawać grupy materiału podstawowego 1-3, ponieważ FM1 kwalifikuje również FM2, czyli spoiwa do stali o wysokiej wytrzymałości. Kwestia tylko, czy spawacz będzie miał takie kwalifikacje, aby pospawać tego typu złącza 😉
W przypadku WPQR już tak dobrze nie jest 🙂
Witam.
chodzi o przedluzenie certifikatu o kolejne 2 lata 9606-5 141 titan.
Punkt 40 na certifikacie ( refer to 9.3B), czy mozna go przedluzyc robiac 2 zlacza w ostanich 6 miesiacach?
czy trzeba zrobic nowy certifikat?
z gory dzieki
pozdrawiam wszystkich po fachu
Pingback: #39 Łączenie materiałów o różnej grubości - egzamin spawacza - PRZEPISY SPAWALNICZE
Paulina w normie ISO 9606-1 nie ma pozycji PH-L045. Nie ma.
Norma ISO 9606-1 powołuje się na normę dotyczącą pozycji spawania ISO 6947 bez konkretnej edycji, czyli powinna obowiązywać ta najnowsza – w najnowszej edycji ISO 6947 zastąpiono H-L045 właśnie PH-045 😉
Czy jeżeli spawacz musi robić poprawki po spawaniu pachwinowym cieńkich elementów a2 wykonanym przez robot spawalniczy to w uprawnieniach musi mieć ml czy wystarczy mu tylko sl?
Jakie uprawnienia powinien mieś spawacz w przypadku spawania blachy grubości 2,0mm i pręta okrągłego D=20,0mm spoiną pachwinową a2? Czy grubość pręta też należy uwzględniać (czyli uprawnienie na połączenie blachy w zakresie powiedzmy 1,0 do 2,0 z blachą >3,0 oraz o średnicy np. 15,0 do 30,0mm).. Czy dobrze rozumiem?
uprawnienia jednostkowe – zakres na blachę + zakres na średnicę pręta, w uwagach dodać że połączenie niestandardowe – blachy + pręta
Dzień dobry.
Czy do kwalifikacji rury o danej średnicy można użyć wałka? Np. czy wykonanie złącza próbnego ze spoiną pachwinową: blacha + wałek fi20mm da nam kwalifikację na rury o Dzewn: 20-40mm?
Pozdrawiam
Jeśli będzie blacha + wałek = wtedy powinna być kwalifikacja wg. EN ISO 15613 – ze względu na pełen przekrój wałka
Firmy niekiedy też kwalifikują WPQR z blachą rozwiercając wałek i tworząc rurę – wtedy kwalifikacja wg EN ISO 15614
Chyba nieprecyzyjnie się wyraziłem. Chodziło mi o proces certyfikowania spawacza. Złacze próbne: połączenie blachy i wałka za pomocą spoiny pachwinowej – wałek zamontowany prostopadle do blachy. Czy mogę wałek w tym złączu potraktować jako rurę o grubości ścianki równej średnicy wałka i stosować w tym przypadku wytyczne normy ISO 9606?
W praktyce często przyjmuje się średnicę wałka jako grubość materiału, więc i grubość i średnica powinny być w zakresie.
Najpoprawniej jednak jest przeprowadzić egzamin na tym konkretnym złączu np. blacha + wałek.