#8 EN 1090 – jak nadać na konstrukcje stalowe znak CE?

Dlaczego, po co mi to?

Wpis jest zarazem ważny jak i trudny…

Dlaczego?

Konstrukcje stalowe (lub aluminiowe), w rozumieniu wyrobów budowlanych, dotyczą każdego z nas, spotykamy się z nimi dosłownie wszędzie (hale, magazyny, centra handlowe, centra konferencyjne, stodoły, przystanki autobusowe, barierki na balkonie) – nie ma szans, żeby się na nie natknąć.

No właśnie, to skoro są wszędzie i wpływają niejako na nasze życie (i naszych zwierząt również), to chyba są wykonywane zgodnie z jakimiś przepisami? To chyba są odpowiednie normy, dyrektywy? Chyba są odpowiednie organy, co sprawują nad tym pieczę? Inspektorzy budowlani? W urzędach musisz się starać o pozwolenie na budowę, to chyba ktoś to sprawdza? Projektuje je projektant z uprawnieniami budowlanymi? Wykonują je certyfikowani producenci?

Teoretycznie tak – są! A praktycznie? No z tym bywa różnie. Niby każdy coś wie, ale w sumie nie do końca… Znowu… dlaczego? Temat jest dość złożony i co by nie mówić ciężki ze względu na to, że łączy wiele branż (na prawdę wiele), a nie da się być ekspertem w każdej z nich. A może ja po prostu za bardzo rozgrzebuje i komplikuje temat?

Jeśli wykonujesz konstrukcje stalowe, sprawdź czy nie popełniasz tych błędów (czytaj tu).

1. Nadrzędny dokument

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 305/2011 ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych tzw. CPR.

CPR dotyczy wszystkich wyrobów budowlanych, nie tylko konstrukcji stalowych.

2. Czym są wyroby budowlane?

W CPR znajdziemy definicję wyrobu budowlanego:

„wyrób budowlany” oznacza każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych;

Rozporządzenie nr 305/2011 (CPR)

Czyli nie każda konstrukcja jest wyrobem budowlanym i jednocześnie nie każdy wyrób budowlany jest konstrukcją stalową lub aluminiową.

My się jednak skupimy na konstrukcjach stalowych i aluminiowych, które podlegają pod wyroby budowlane (poniżej będzie rozszerzenie tematu).

Tylko wyroby budowlane mogą być znakowane znakiem CE, a dokładniej w naszym przypadku, tylko konstrukcje stalowe, będące wyrobami budowlanymi mogą być znakowane znakiem CE. O tym, które konstrukcje podlegają pod EN 1090, przeczytasz poniżej.

3. Normy zharmonizowane

Wyroby budowlane powinny być wykonywane zgodnie z wymaganiami norm zharmonizowanymi.

Od początku… Czym jest norma zharmonizowane?

„norma zharmonizowana” oznacza normę przyjętą przez jeden z europejskich organów normalizacyjnych wymienionych w załączniku I do dyrektywy 98/34/WE, na podstawie wniosku wydanego przez Komisję, zgodnie z art. 6 tej dyrektywy;

Rozporządzenie nr 305/2011 (CPR)

Po ludzku? Normy zharmonizowane, to są takie normy europejskie, które spełniają wymagania danego przepisu europejskiego np. CPR. Czyli stosując zharmonizowaną normę domniemywa się, że wymagania w naszym przypadku CPR zostały spełnione.

W odniesieniu do konstrukcji stalowych i aluminiowych jest to norma EN 1090-1 (tylko ona). Dalej w niej znajdziemy odniesienia do kolejnych norm (projektowych i wykonawczych), z których powinniśmy korzystać. Wszystkie normy zharmonizowane znajdziemy na stronie PKN. W linkach „do pobrania” znajdziecie link z aktualnymi normami zharmonizowanymi z CPR (na dzień 31.01.2021) a w bibliografii link do strony PKN. Polecam wejść i zobaczyć, jaki szeroki zakres ma CPR – konstrukcje stalowe i aluminiowe to jedynie niewielki ich procent.

4. Projekt

Jak się okazuje (o zgrozo), nie wszystkie firmy wiedzą, że projekt musi być (że nie wystarczy rysunek w CADzie), jednak na ten temat przygotuję następny wpis.

Projekt wykonywany jest zgodnie z Eurokodami przez konstruktora/ projektanta. Projekt powinien być wykonany przez osobę z uprawnieniami budowlanymi i powinna ona posiadać ubezpieczenie.

Eurokody zgodne z EN 1090-1:

• PN-EN 1991 Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje
• PN-EN 1993 Eurokod 3 — Projektowanie konstrukcji stalowych
• PN-EN 1998  Eurokod 8 — Projektowanie konstrukcji poddanych oddziaływaniom sejsmicznym
• PN-EN 1994 Eurokod 4 — Projektowanie zespolonych konstrukcji stalowo-betonowych
• PN-EN 1999 Eurokod 9 — Projektowanie konstrukcji aluminiowych

Za dobór klasy wykonania od EXC 1 do EXC 4 (Execution Class) odpowiedzialny jest konstruktor.

5. Certyfikacja systemu Zakładowej Kontroli Produkcji (ZKP) zgodnie z EN 1090-1

Jeśli producent chce wytworzyć konstrukcje stalowe (podlegające pod EN 1090) i wdrożyć je na rynek Unii Europejskiej (sprzedać), zobligowany jest prawnie do certyfikacji systemu ZKP zgodnie z EN 1090-1, dla klasy konstrukcji którą będzie wykonywał.

Najwyższa klasa to EXC 4, wysoka EXC 3, standardowa EXC 2 i niska EXC 1. Wyższa klasa EXC certyfikuje także te niższe (czyli jak certyfikujemy zakład w klasie EXC 3 to możemy produkować konstrukcje klasy EXC 1 , EXC 2 i EXC 3.

Jeśli produkcja opiera się na procesach spawalniczych, konieczne jest spełnienie wymagań EN ISO 3834 (odpowiedniej części). Spełnienie wymagań nie oznacza, że osobno należy przystąpić do certyfikacji EN ISO 3834, ale należy wykazać, że wymagania się spełnia. Jeśli firma podejmuje się certyfikacji pod EN 1090 to w ramach tej certyfikacji sprawdza się wszystkie wymagania EN ISO 3834, dlatego (zwykle za niewielką kwotę) można jednocześnie certyfikować system EN ISO 3834.

Certyfikacja EN 1090 przeprowadzana jest przez Jednostki Notyfikowane.

6. Wykonanie

Konstrukcje stalowe lub aluminiowe muszą być wykonywane zgodnie z wymaganiami:

• PN-EN 1090-2:2018-09 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych — Część 2: Wymagania techniczne dotyczące konstrukcji stalowych
• PN-EN 1090-3:2019-05 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych — Część 3: Wymagania techniczne dotyczące konstrukcji aluminiowych
• PN-EN 1090-4:2018-09 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych — Część 4: Wymagania techniczne dotyczące profilowanych na zimno stalowych elementów konstrukcyjnych oraz konstrukcji poszycia dachów, sufitów, stropów i ścian
• PN-EN 1090-5:2017-05 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych — Część 5: Wymagania techniczne dotyczące profilowanych na zimno aluminiowych elementów konstrukcyjnych oraz konstrukcji poszycia dachów, sufitów, stropów i ścian

O co tyle krzyku? To tylko konstrukcje stalowe

Wbrew pozorom wiele firm tak myśli… A co to za problem pospawać konstrukcję, tu pachwina, tam doczołówka. Jakiś rysunek z oznaczeniami spoin i wymiarami narysujemy i będzie ok. VT 100%? Zabezpieczenie antykorozyjne? A komu to potrzebne? Nie będę się teraz rozpisywała nad wymaganiami normy, bo jest to temat na 2-dniowe szkolenie, ale chciałabym zwrócić Twoją uwagę, że to poważna sprawa, ponieważ nawet od „głupiej” barierki na balkonie zależy życie innego człowieka.

Dobrze… Jaki jest cel tych wszystkich norm?

A cel jest taki, aby producenci mogli swobodnie sprzedawać swoje konstrukcje na terenie Unii Europejskiej i domniema się, że jeśli producent był certyfikowany, projekt był prawidłowy, to konstrukcja spełnia wymagania i jest bezpieczna. Dyrektywa CPD 89/106/EWG

Swobodny obrót na terenie Unii Europejskiej.

Które konstrukcje podlegają pod EN 1090, a które nie?

Problem konstrukcji stalowych polega na tym, że nie do końca wiadomo, które konstrukcje podlegają pod EN 1090, a które nie.

Niektóre konstrukcje są tak specyficzne i ciężkie do sklasyfikowania, że dużo mądrzejsi ode mnie mają problem z jednoznaczną odpowiedzią.

Na szczęście z pomocą przychodzi przewodnik CEN/TC 135 – N 738, w którym mamy określone, co podlega pod EN 1090 i możemy znakować CE, a co nie. Na jego podstawie przygotowałam spis elementów konstrukcyjnych, które należy znakować znakiem CE zgodnie z EN 1090-1

Oraz takie, które nie podlegają pod EN 1090-1, a co za tym idzie nie możemy ich znakować znakiem CE w odniesieniu do tej normy. Analizując poniższe przykłady możemy dojść do wniosku, że większość elementów konstrukcyjnych, nie podlegających pod EN 1090-1 objętych jest innymi przepisami.

Wszystkie przykłady konstrukcji objętych jak i nie objętych normą EN 1090-1 znajdziesz na dole artykułu do pobrania.

Jak wygląda znak CE?

Informacje oraz przykłady znakowania CE, znajdziesz w normie EN 1090-1 Załącznik ZA-3.

Takie oznakowanie powinno zawierać informacje:

• numer identyfikacyjny jednostki certyfikującej system FPC (np. TUV Thuringen ma nr 2827);
• nazwę lub znak identyfikacyjny oraz adres rejestrowy producenta;
• dwie ostatnie cyfry roku, w którym oznakowanie zostało naniesione (czyli teraz będzie to 21);
• numer certyfikatu WE zakładowej kontroli produkcji (np.2827-CPR-1234);
• odniesienie do niniejszej Normy Europejskiej (EN 1090-1:2009:A1:2011);
• opis wyrobu; nazwa ogólna, materiały, wymiary i przeznaczenie;
• dane dotyczące podstawowej charakterystyki według Tablicy ZA.1 oraz odpowiednich Rozdziałów ZA.3.2,
• ZA.3.3 lub ZA.3.4;
• „Właściwości nieoznaczone” dla właściwości, których to dotyczy (NPD);
• klasy wykonania elementów wg EN 1090-2 lub EN 1090-3 (EXC);
• odniesienie do specyfikacji elementu.

Jak przygotować deklarację własności użytkowych wyrobu?

Wszyscy mówią tylko o tym CE, a tak na prawdę bardzo istotna jest deklaracja własności użytkowych, która jest uzupełnieniem znaku CE. Znak to znak, jak to się mówi. Każdy go kojarzy i wtedy myśli „no jak ma CE to znaczy, ze spełnia wymagania”, ale tak na prawdę to deklaracją producent nomen omen deklaruje, że konstrukcja spełnia zadane wymagania.

Wymagania, co do deklaracji własności użytkowej. znajdziemy w załączniku III CPR (do pobrania poniżej). Zwróć uwagę na punkt 10, który musisz uwzględnić u siebie w deklaracji:

„Właściwości użytkowe wyrobu określone w pkt 1 i 2 są zgodne z właściwościami użytkowymi deklarowanymi w pkt 9.
Niniejsza deklaracja właściwości użytkowych wydana zostaje na wyłączną odpowiedzialność producenta określonego w pkt 4.”

Oczywiście obowiązuje dowolność graficzna 😉

Co jeśli mój wyrób budowlany nie podlega pod CE?

I tutaj mam na myśli każdy wyrób budowlany, nie tylko konstrukcje (żadna z norm zharmonizowanych nie obejmuje go). Jeśli wyrobu nie możemy znakować CE, wtedy na terenie Polski znakujemy go znakiem B i przygotowujemy krajową deklarację własności użytkowych.

Myślę że na dzisiaj tyle wystarczy. Spotykamy się niebawem, bo mam ciekawą kontynuację wpisu, której nie chciałam wrzucać do jednego wora. Tym razem o najczęstszych problemach klientów odnośnie EN 1090 i CPR…

Śledź na bieżąco moje social media, gdzie pokazuję kulisy tworzenia bloga:

• Instagram
• LinkedIn

Do pobrania

Bibliografia

https://pkn.pl/sites/default/files/sites/default/files/imce/files/dyrektywy/305_2011.pdf

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32011R0305&from=PL

CEN/TC 135 – N 738