Dzień dobry, cześć w nowym tygodniu!
Ostatnio na blogu otrzymałam pytanie: “jaki zakres kwalifikacji pozycji spawania obowiązuje dla WPQR?“
A właściwie więcej osób interesuje:
Jak uzyskać pełen zakres kwalifikacji dla pozycji spawania przy kwalifikowaniu technologii spawania (WPQR)?
No właśnie… Często na certyfikacie WPQR wpisywany jest odniesienie do punktu 8.4.2 normy EN ISO 15614-1/-2. Niestety przy kwalifikowaniu technologii spawania pozycje spawania to nie jest wcale taki prosty temat.
Dlaczego?
W przypadku egzaminu spawacza wg EN ISO 9606-1 mamy jasną, przejrzystą tabelę, z której łatwo wynika – jaka pozycja odpowiada za dany zakres. Niestety przy kwalifikowaniu technologii spawania tak łatwo nie jest.
Spis treści:
Normy
Na początku przypomnę numery norm (na dzień 21.02.2022):
- PN-EN ISO 15614-1:2017-08/A1:2019-12 – Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawania metali — Badanie technologii spawania — Część 1: Spawanie łukowe i gazowe stali oraz spawanie łukowe niklu i stopów niklu
- PN-EN ISO 15614-2:2008 – Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawania metali — Badanie technologii spawania — Część 2: Spawanie łukowe aluminium i jego stopów
Stal – pozycje spawania (WPQR)
Odwołanie do punktu z normy: EN ISO 15614-1, p. 8.4.2
1. Pozycje spawania z góry na dół ⬇️ zawsze kwalifikujemy osobno!
To znaczy, że zawsze na te pozycje (jeśli z nich firma korzysta) musi mieć osobnego WPQR.
Do pozycji ⬇️ zaliczamy:
– PG (blacha z góry na dół),
– PJ (rura utwierdzona z góry na dół)
– J-L045 / PJ-L045 (rura utwierdzona z góry na dół pod kątem 45 stopni)
⬇️ pozycje z góry na dół 👉 osobna kwalifikacja
2. Brak badań twardości i udarności
Jeśli przy kwalifikacji WPQR nie wykonujemy ani badań twardości, ani badań udarności, wtedy jakakolwiek pozycja użyta podczas kwalifikacji, daje nam pełen zakres pozycji spawania (poza z góry na dół).
Oznacza to, że aby posiadać zakres na wszystkie pozycje spawania, nie może być wykonywane żadne z tych badań!
Ma to zastosowanie np. przy spawaniu spoiny pachwinowej z grupy 1.1 lub 8.1, spawaniu cienkich blach/rur z grup 1.1 lub 8.1.
Dlaczego?
Ponieważ między innymi dla tych grup materiałowych norma pozwala nie wykonywać badania badania twardości + na spoinach pachwinowych (FW) oraz na cienkich blachach/rurach też nie ma konieczności wykonywania udarności (o minimalnych wymiarach do próby udarności przeczytasz tu)
HV/KCV 👉 wszystkie pozycje (poza ⬇️)
3. Badanie twardości i udarności
Natomiast jeśli mamy takie szczęście i kwalifikujemy już WPQR włącznie z badaniami twardości lub/i udarności (wystarczy jedno z nich), to pojawia się komplikacja. Spawając złącze próbne w jednej pozycji otrzymujesz zakres tylko na tę pozycję, w której było spawane złącze próbne. Ma to zastosowanie dla blach oraz rur w obrotniku.
Przykład: spawane było złącze próbne na blasze w pozycji PA, było wykonane badanie twardości i/lub udarności – zakres tylko na pozycje PA.
HV/KCV, jedna pozycja 👉 tylko jedna pozycja
Aby mieć zakres na wszystkie pozycje należy wykonać 2 złącza próbne:
– jedno w pozycji o najmniejszej ilości wprowadzonego ciepła (norma sugeruje pozycje PC lub PE) – z tego złącza pobierany jest materiał na próbki do badania twardości,
– drugie w pozycji o największej ilości wprowadzonego ciepła (norma sugeruje pozycje PA lub PF) – z tego złącza pobierany jest materiał na próbki do badania udarności.
Zwykle kwalifikacja wykonywana jest na 2 złączach próbnych w pozycji PA i PC lub PF i PC. Wtedy zakres kwalifikacji obejmuje wszystkie pozycje (poza z góry na dół). Ma to zastosowanie dla blach i rur w obrotniku.
HV/KCV, PC + PF 👉 wszystkie pozycje (poza ⬇️)
Ciekawym wyjściem z sytuacji jest spawanie rur utwierdzonych, czyli bez obracania. Przy spawaniu rur utwierdzonych otrzymujesz zakres kwalifikacji na wszystkie pozycje spawania (poza z góry na dół), ponieważ w trakcie takiego spawania spawacz wprowadza w różnych obszarach inne ciepło.
Przykład: spawając złącze próbne na rurze w pozycji PH, otrzymujesz zakres na wszystkie pozycje spawania (poza z góry na dół). Laboratorium wycina z odpowiednich miejsc próbki, dzięki temu może wykonać badanie twardości z miejsca o najmniejszej ilości wprowadzonego ciepła i udarności o największej ilości wprowadzonego ciepła.
HV/KCV, PH 👉 wszystkie pozycje (poza ⬇️)
Aluminium – pozycje spawania (WPQR)
W przypadku aluminium sprawa jest znacznie prostsza. Informacje znajdziesz w normie EN ISO 15614-2 p. 8.4.2.
1. Pozycje z góry na dół kwalifikowane są osobno
⬇️ pozycje z góry na dół 👉 osobna kwalifikacja
2. Dowolna pozycja spawania kwalifikuje każdą pozycje spawania (poza z góry na dół)
dowolna pozycja 👉 wszystkie pozycje (poza ⬇️)
Bibliografia
PN-EN ISO 15614-1:2017-08/A1:2019-12 – Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawania metali — Badanie technologii spawania — Część 1: Spawanie łukowe i gazowe stali oraz spawanie łukowe niklu i stopów niklu
PN-EN ISO 15614-2:2008 – Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawania metali — Badanie technologii spawania — Część 2: Spawanie łukowe aluminium i jego stopów
“”Aby mieć zakres na wszystkie pozycje należy wykonać 2 złącza próbne:
– jedno w pozycji o najmniejszej ilości wprowadzonego ciepła (norma sugeruje pozycje PC lub PE) – z tego złącza pobierany jest materiał na próbki do badania twardości,
– drugie w pozycji o największej ilości wprowadzonego ciepła (norma sugeruje pozycje PA lub PF) – z tego złącza pobierany jest materiał na próbki do badania udarności.””
Jednego nie rozumiem, czemu gdy mamy wymagane badanie twardości, a udarności nie to musimy zrobić i tak dwie próbki jedna do twardości druga do udarności? Skoro mamy wymagane badanie twardości to nie musimy zrobić jednej próbki PC lub PE, żeby uzyskać całkowity zakres pozycji spawania? (oczywiście oprócz tych, na które i tak trzeba robić oddzielnie
Takie mamy normy 😉 Swoją drogą zastanawiam się dlaczego współtwórcy norm nie zrobili tabeli podobnej jak e EN ISO 9606-1 – uniknęlibyśmy wielu problemu i niejasnych interpretacji.
A tak poważnie, to dużo od interpretacji zależy od inspektora. Są tacy, którzy takie rozwiązanie zaakceptują i jeśli spawalnik w firmie będzie umiał to obronić u klienta to ok, natomiast gorzej jeśli wtedy klient odrzuci taką dokumentację. Na co niestety nie mamy wielkiego wpływu.
Ja pisząc tu na blogu wolę być po tej bardziej rygorystycznej stronie, bo wiem z doświadczenia, że wielu inspektorów również tak podchodzi do sprawy. W normie jest zapis, że aby mieć pełen zakres na to należy wyspawać złącza w 2 pozycjach lub rurę utwierdzoną (wtedy w ramach tej jednej rury pokrywamy różne pozycje). Mamy też zapis, że jedna pozycja wystarczy do uzyskania pełnego zakresu jeśli nie jest wymagane ANI badanie twardości ANI badanie udarności (nie LUB) – czyli żadne z nich.
Druga sprawa – jeśli nie wykonujemy badania udarności nie oznacza to, ze nie wykonujemy pozostałych badań np badań NDT- wtedy mamy pełen obraz czy zarówno spoiny w pozycjach o większej ilości wprowadzonego ciepła i te gdzie tego ciepła jest mniej wprowadzonego są wykonane poprawnie.
Sama wiele razy miałam tak, że w tych pozycjach o mniejszej ilości wprowadzonego ciepła PC wychodziły, natomiast w pozycjach PF niestety nie, więc ciężko takiej firmie dać uprawnienia na pełen zakres, jeżeli w praktyce nie potrafi takiego złącza wykonać.
Zgodnie z punktem 8.4.2
1) When neither impact nor hardness requirements are specified, welding of the test piece in any position (pipe or plate) qualifies for welding in all positions (pipe or plate).
2) To satisfy both hardness and impact requirements, two test pieces in different welding positions are required, unless a single position qualification is required or in case of when a fixed pipe is used for the qualification. Where qualification is required for all positions, both test pieces shall be subjected to full visual testing and further non-destructive methods.
A jak wygląda sprawa kwalifikowania pozycji spawania dla stali w przypadku złącza teowego z pełnym przetopem?
Wykonujemy standardowy komplet badań zgodnie z Tablicą 2 normy 15614-1: VT, MT, RT/UT, 2xMakro oraz Twardość.
Dla tego typu złącza nie przeprowadzimy badań udarności ponieważ nie ma takiej możliwości.
W takim wypadku mamy zakwalifikowane wszystkie pozycje spawania, czy tylko i wyłącznie pozycję, w której wykonaliśmy złącze?
Jakiś czas temu rozmawiałam z moim kolegą na ten temat, to on uważa, że w takich przypadkach do kwalifikacji WPQR spawać w takich pozycjach jakie będziemy wykorzystywać na produkcji.
Ja natomiast myślę, że jeśli w ramach badań wykaże się, że spawało się w pozycji o niskim wprowadzaniu ciepła i w drugiej pozycji o wysokiej to wtedy mamy pełen zakres kwalifikacji (udarności nie robimy, ale pozostałe badania NDT tak) – bo w ramach badań wykazaliśmy że potrafimy, i takie, i takie wykonać
Bardzo dziękuję za odpowiedź